در این مقاله به بررسی زندگی، مأموریت، شهادت و میراث یعقوب مهتر (جیمز بزرگ‌تر) خواهیم پرداخت. او یکی از دوازده حواری اصلی عیسی مسیح بود که نقش مهمی در گسترش مسیحیت داشت و بعدها به یکی از محبوب‌ترین قدیسان جهان مسیحیت تبدیل شد.
یعقوب مهتر: حواری، شهید و قدیس زائران
مقدمه
یعقوب مهتر، که در زبان لاتین “جاکوبوس ماژور” (Jacobus Major) نامیده میشود، یکی از دوازده حواری عیسی مسیح بود و یکی از نخستین شهدای مسیحیت محسوب میشود. او برادر یوحنا (جان) و پسر زبدی بود و در کنار پطرس و یوحنا، یکی از سه شاگردی بود که به حلقه نزدیک‌تر عیسی تعلق داشتند. یعقوب در هنر و تاریخ مذهبی مسیحیت به عنوان قدیس حامی زائران شناخته میشود و آرامگاه او در سانتیاگو د کمپوستلا در اسپانیا، یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی مسیحیان است.
زندگی و فراخوانده شدن به رسالت
خانواده و حرفه
یعقوب، همراه با برادرش یوحنا، فرزند زبدی و سالومه بود. این دو برادر ماهیگیر بودند و در کنار پدر خود در دریای جلیل کار می‌کردند. طبق انجیل‌های هم‌نوا (متی، مرقس و لوقا)، زمانی که عیسی آن‌ها را فراخواند، قایق و پدرشان را ترک کردند و به شاگردان او پیوستند.
لقب “پسران رعد”
عیسی یعقوب و برادرش را “بُوآنِرگِس” (Boanerges)، به معنی “پسران رعد” نامید. این لقب احتمالاً به دلیل شخصیت پرشور و آتشین آن‌ها بود، زیرا در روایتی از انجیل لوقا، آن‌ها از عیسی خواستند که آتش از آسمان نازل کند و دهکده‌ای از سامری‌ها را نابود سازد، اما عیسی آن‌ها را سرزنش کرد.
نقش یعقوب در زندگی عیسی
یکی از سه شاگرد برگزیده
یعقوب یکی از معدود شاگردانی بود که در مهم‌ترین لحظات زندگی عیسی حضور داشت:
•در تجلی عیسی بر کوه، جایی که چهره او درخشان شد و موسی و الیاس بر او ظاهر شدند.
•در احیای دختر یایروس، جایی که عیسی تنها به یعقوب، پطرس و یوحنا اجازه ورود به اتاق داد.
•در باغ جتسیمانی شب پیش از مصلوب شدن عیسی، او یکی از سه شاگردی بود که عیسی را تا عمیق‌ترین قسمت باغ همراهی کردند.
شهادت یعقوب
اولین حواری شهید
طبق کتاب اعمال رسولان (۱۲:۲)، یعقوب اولین حواری بود که در حدود سال ۴۴ میلادی به دستور هرودیس آگریپا اول، پادشاه یهودیه، گردن زده شد. مرگ او نشان‌دهنده آغاز دوره‌ای از آزار و شکنجه مسیحیان اولیه بود.
ماجرای هرموگنس
در افسانه طلایی (Golden Legend)، مرگ یعقوب با گرویدن یک جادوگر به نام هرموگنس به مسیحیت مرتبط است. گفته میشود که هرموگنس ابتدا تلاش کرد یعقوب را با جادوی خود شکست دهد، اما در نهایت خود به مسیح ایمان آورد.
افسانه انتقال پیکر به اسپانیا
پس از شهادت یعقوب، روایت‌های مختلفی درباره انتقال پیکر او به گالیسیا در اسپانیا شکل گرفت. بر اساس سنت، پیروان او بدنش را در یک قایق بدون سکان گذاشتند و قایق به طور معجزه‌آسا به سواحل اسپانیا رسید. سپس تخته‌سنگ بزرگی به شکل یک تابوت تغییر کرد و پیکر یعقوب را در خود جای داد.
سال‌ها بعد، محل دفن او فراموش شد تا اینکه در قرن نهم میلادی، نوری عجیب در جنگلی در آن منطقه مشاهده شد. اسقف محلی این واقعه را بررسی کرد و مقبره را یافت. این مکان بعدها به سانتیاگو د کمپوستلا تبدیل شد و زیارتگاهی برای مسیحیان شد.
یعقوب به عنوان قدیس زائران
در هنر مسیحی، یعقوب غالباً در نقش یک زائر به تصویر کشیده میشود. او کلاهی پهن، ردای زائران و عصای مخصوص زائران را در دست دارد. صدف گوش‌ماهی نیز از نمادهای زائرانی است که به کمپوستلا سفر کرده‌اند و اغلب روی لباس یا کلاه یعقوب دیده میشود.
سنت یعقوب و نبردهای مسیحیان و مسلمانان
“سنت یعقوب قاتل مورها”
در قرون وسطی، روایت شد که سنت یعقوب در نبرد خیالی “کلاویخو” در سال ۸۴۴ میلادی ظاهر شد و به مسیحیان اسپانیا در برابر مسلمانان کمک کرد. از آن پس، او به عنوان “سانتیاگو ماتاموروس” (Santiago Matamoros، “سنت یعقوب قاتل مورها”) شناخته شد و تصاویر او بر اسب سفید با شمشیر در حال جنگ با دشمنان در کلیساهای اسپانیا رواج یافت.
تبدیل به نماد استعمار و آزادی
در دوران استعمار اسپانیا در آمریکای لاتین، فاتحان اسپانیایی از تصویر سنت یعقوب برای توجیه فتوحات خود استفاده کردند و او را در حال شکست دادن بومیان نمایش دادند. اما در قرن ۱۹، انقلابیون پرو، همان تصویر را معکوس کردند و یعقوب را در حال شکست دادن اسپانیایی‌ها نشان دادند.
سنت یعقوب در کلیسای ارتدوکس شرقی
برخلاف کلیسای کاتولیک، در هنر ارتدوکس شرقی، یعقوب به عنوان زائر به تصویر کشیده نمی‌شود. او اغلب طوماری در دست دارد که نشان‌دهنده رسالت او در تبلیغ مسیحیت است.
زیارتگاه سانتیاگو د کمپوستلا
زیارتگاه سانتیاگو د کمپوستلا در اسپانیا، یکی از مهم‌ترین مقاصد زیارتی مسیحیان است. هرساله هزاران زائر از سراسر جهان مسیر کامینو د سانتیاگو (Camino de Santiago، “راه سنت یعقوب”) را پیاده طی می‌کنند تا به این مکان مقدس برسند.
یعقوب مهتر، یکی از حواریون مهم عیسی مسیح، نه تنها به عنوان یک شهید و پیام‌آور مسیحیت شناخته میشود، بلکه نقشی مهم در فرهنگ و تاریخ مسیحیت ایفا کرده است. از حضور او در حلقه نزدیک عیسی، تا شهادتش به دست هرودیس، تا افسانه‌های مربوط به آرامگاه او در اسپانیا، و سپس تبدیل شدنش به نماد زائران و جنگجویان، همگی نشان‌دهنده تأثیر عمیق این قدیس بر تاریخ مسیحیت است.
امروزه، سنت یعقوب همچنان الهام‌بخش میلیون‌ها زائر در سراسر جهان است و مسیر کامینو د سانتیاگو یکی از مهم‌ترین راه‌های زیارتی مسیحیان باقی مانده است.
در ادامه این مطلب توصیه میشود که سخنرانی آقای دکتر هادی ربیعی در مورد ارتباط زیارت و زیبایی شناسی در الهیات مسیحی را نیز مشاهده کنید.
